Προς τον ελαιώνα της Τραγέας

Η κεντρική οδική αρτηρία που αποτελεί και την ραχοκοκαλιά του οδικού δικτύου, ξεκινάει από την Χώρα και αρχικά διασχίζει το «Λιβάδι», τον μεγάλο κάμπο νότια της Χώρας.Στην πρώτη διασταύρωση ακολουθώντας την δεξιά διακλάδωση κατευθυνόμαστε προς Πυργάκι – Χαλκί, ενώ στην δεύτερη διασταύρωση, η αριστερή διακλάδωση οδηγεί προς Χαλκί – Φιλότι. Ο δρόμος περνά μέσα από το χωριό Γαλανάδο (6ο χλμ από την Χώρα) και δίπλα από τον πύργο του Μπελόνια, που χτίστηκε το 1250 για εξοχική κατοικία του Ενετού άρχοντα της πε­ριοχής.

Στη συνέχεια εμφανίζεται στα δεξιά μας το χωριό Σαγκρί (11ο χλμ), κτισμένο σε εύφορο οροπέδιο. Μία διακλάδωση του δρόμου οδηγεί στο χωριό και εν συνεχεία στον αρχαϊκό ναό – τελεστήριο, αφιερωμένο στη λατρεία της θεάς Δήμητρας, στη θέση Γύρουλας. Το ιερό του Γύρουλα, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του νησιού, ήταν εξ ολοκλήρου (συμπεριλαμβανομένης και της στέγης) κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο. Υπάρχουν ενδείξεις για άμεση σχέση της λατρείας στο ιερό του Γύρουλα με τα ελευσίνια μυστήρια. Σήμερα έχει τελειώσει η αναστήλωση του ναού ενώ λειτουργεί και μουσειακή έκθεση. Ο κεντρικός δρόμος, μετά το Σαγκρί, συναντά στα δεξιά του το μοναστήρι – πύργο του Τίμιου Σταυρού (16ου αι.) που αναστηλώθηκε  πρόσφατα και φιλοξενεί διάφορες εκδηλώσεις. Από το σημείο αυτό ξεκινάει χωματόδρομος (όχι ιδιαίτερα ομαλός) που καταλήγει στην παραλία της Αγιασσού.

Στη συνέχεια η δρόμος διασχίζει το λεκανοπέδιο της Τραγέας, στο κέντρο της Νάξου, που αποτελεί από την αρχαιότητα το πιο πλούσιο και εύφορο κομμάτι της, με απέραντους ελαιώνες που χαρακτηρίζουν το τοπίο. Ανάμεσά τους υπάρχουν δένδρα που έχουν ηλικία 1000 χρόνων. Το Χαλκί (17ο χλμ.), στο κέντρο του λεκανοπέδιου, είναι η πρωτεύουσα και το διοικητικό κέντρο του δεύτερου δήμου της Νάξου, του δήμου Δρυμαλίας. Μέχρι πρόσφατα ήταν το εμπορικό κέντρο ολόκληρου του νησιού. Τα πανέμορφα σπίτια του, δηλώνουν την ακμή που γνώρισε σε παλαιότερες εποχές η μικρή αυτή αρχοντική πολιτεία, που έχει δική της ενδιαφέρουσα αγορά.

 

 

Γύρω από το Χαλκί, ανάμεσα στα δένδρα, ξεπροβάλλουν τα χωριά της Τραγέας: Καλόξυλος, Ακάδημοι, Κεραμί, Μετόχι, Χείμαρρος, Τσικαλαριό, Μονοίτσια (Ράχη), Δαμαριώνας, Δαμαλάς. Η ευρύτερη περιοχή αποκαλείται «Μικρός Μιστράς» εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού των εκκλησιών που χρονολογούνται από τον 6ο μέχρι τον 14ο αιώνα και των σημαντικών τοιχογραφιών τους. Μέσα στον κάμπο σκόρπιες οι παλιές βυζαντινές εκκλησιές: η Παναγία η Πρωτόθρονη (9ου - 10ου αι.) και ο Άγιος Γεώργιος ο Διασορείτης (11ου αι.), στο Χαλκί, κτισμένες σύμφωνα με τους ερευνητές, πάνω σε αρχαίους ναούς του Απόλλωνα και του Δία αντίστοιχα, η Παναγία η Δαμνιώτισσα (11ου αι.), στον Καλόξυλο, η Παναγία η Δροσιανή (6ου αι.), στο δρόμο προς το χωριό Μονή. Στην περιοχή της Τραγέας συναντάμε και ενετικά μνημεία όπως ο πύργος Μπαρότση - Γρατσία, στο Χαλκί και ο πύργος Μαρκοπολίτη - Παπαδάκη, στους Ακαδήμους, αλλά και το Απάνω Κάστρο, κοντά στο Τσικαλαριό με ίχνη από την αρχαία, την βυζαντινή και την ενετική εποχή. Εκτός από τα ιστορικά μνημεία αξίζει να επισκεφθείτε το παραδοσιακό αποστακτήριο κίτρου στο Χαλκί και το αναπαλαιωμένο ελαιοτριβείο, στον Δαμαλά.