Έθιμα που επιμένουν

Είναι παρατηρημένο ότι τα ήθη και τα έθιμα κάθε τόπου, τείνουν να εξαφανιστούν από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Στη Νάξο όμως, ιδιαίτερα την ορεινή, εξακολουθούν να διατηρούνται, σχεδόν αναλλοίωτα. Σ’ αυτό συνετέλεσε η γεωγραφική απομόνωση καθώς η επικοινωνία μεταξύ των χωριών και της Χώρας, γινόταν μέχρι το 1960, με τα ζώα, από μονοπάτια.

Αποκριά Αν βρεθεί κάποιος στο νησί την περίοδο της Αποκριάς, θα ζήσει μία μοναδική εμπειρία και ένα διονυσιακό γλέντι που κορυφώνεται το τελευταίο Σαββατοκύριακο, πριν την Καθαρή Δευτέρα. Τότε όλη η Νάξος βρίσκεται σε αναβρασμό ενώ στις πλατείες πολλών χωριών στήνεται γλέντι, με φαγητό, άφθονο κρασί και όργανα. Στ’ Απεράθου επικρατεί πανδαιμόνιο όταν κάνουν την εμφάνισή τους οι Κουδουνάτοι που φοράνε κάπα με κουκούλα και τρέχουν στους δρόμους του χωριού, σείοντας τα κουδούνια με κραυγές και αλαλαγμούς.. Την Καθαρή Δευτέρα, κυρίως στα χωριά του Λιβαδιού, ντύνονται φουστανελλάτοι ή κορδελλάτοι με χρωματιστές κορδέλες και φλουριά, σχηματίζουν ομάδες και χορεύουν στις πλατείες.

Οι λαϊκές αυτές συνήθειες των μεταμφιεσμένων αποτελούν αναμνήσεις αρχαίων Διονυσιακών εορτών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα αποκριάτικα αυτά έθιμα συμπίπτουν χρονικά με τα αρχαία Ανθεστήρια, τα εαρινά Διονύσια.

 

 

Πρωτομαγιά Την Πρωτομαγιά συνηθίζεται να πηγαίνει ο κόσμος στις γειτονικές εξοχές και να μαζεύει λουλούδια. Με τα λουλούδια αυτά φτιάχνουν στεφάνι, τον λεγόμενο «Μάη», που κρεμάνε στις πόρτες των σπιτιών.

 

 

 

Κλήδονας Το βράδυ της 23 Ιούνη, στα χωριά, ανάβουν τις φωτιές του Αϊ Γιάννη, όπου καίνε τα στεφάνια του Μάη. Οι νέοι και τα παιδιά πηδούν τη φωτιά, τρεις φορές ο καθένας. Γενικά ο Κλήδονας γιορτάζεται με μεγάλη συμμετοχή των νέων και καταλήγει σε γλέντι με τραγούδια και χορούς στην πλατεία του χωριού. Στην ελληνική λαϊκή παράδοση, η φωτιά έχει αποτρεπτική και καθαρτική δύναμη καθώς καταδιώκει τα δαιμόνια και τις αρρώστιες και αποτρέπει κάθε κακό.

 

Τρύγος-Ρακιτζιά (Χατζανέματα) Ο τρύγος στο νησί, στις αρχές του φθινοπώρου, είναι περίοδος αναβρασμού. Τα βαρέλια πλένονται, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ξεχύνονται στ’ αμπέλια για να μαζέψουν τον πολύτιμο καρπό. Ακολουθεί το πάτημα των σταφυλιών στη «Ληνού» (πατητήρι). Ο μούστος μπαίνει στα βαρέλια για να βράσει και να γίνει το κρασί, ο «παυσίλυπος οίνος». Τα τσάμπουρα (τα πατημένα σταφύλια) που μένουν στο πατητήρι δεν πετιούνται. Με αυτά φτιάχνουν την ρακή, απαραίτητη σύντροφο στα κρύα του χειμώνα. Τα ρακιτζιά γίνονται συνήθως στη Νάξο τον Οκτώβρη. Τα τσάμπουρα μπαίνουν σε ένα ειδικό σκεύος, το χαρανί και με την βοήθεια της φωτιάς γίνεται η απόσταξή τους σε ρακή. Στα ρακιτζιά, μαζεύονται γνωστοί, φίλοι αλλά και περαστικοί για να δοκιμάσουν την καινούργια ρακή.